Scheepssier

Op bezoek bij het HMC, Hout- en Meubileringscollege, te Amsterdam, een MBO-vakschool waar je een beroep kunt leren in de sectoren hout, meubel of interieur. 

Professionele beeldsnijders kunnen niet zomaar maken wat zij mooi of functioneel lijkt. Zij moeten zich houden aan voorschriften die door de admiraliteiten werden opgesteld. Bij veel schepen wordt getracht een verband te leggen tussen de naam van het schip en de decoratie.

Het merendeel van de mensen die aan de reconstructie van het schip Batavia werkten waren werkloos, maar hier kregen we de kans om een vak te leren op een van de mooiste plekken van deze aardkloot.

Vroeger vertelden gidsen hun verhaal voor het atelier wie die mensen zoal waren die de beelden sneden voor de Batavia.

Als we de achterzijde van de Batavia bezien onderscheiden we in de constructie van beneden naar boven: holle wulf, bolle wulf, raampartij, platte wulf en het doorluchtig wulf. 

De holle wulf zit boven de hekbalk en is beschilderd met een zeegezicht. De bolle wulf, vormt de galerij en de raampartij. Op het rechte wulf bevindt zich het tafereel en dat heeft betrekking op de naam van het schip, dit wordt geflankeerd met staatshouten. Het doorluchtig wulf, gesneden door Francesca Runting, bekroont samen met de lantaarn het schip.

In de loop der jaren wordt de voorsteven sterk bekort zodat er minder ruimte komt voor beeldsnijwerk. Een zittende leeuw wordt direct met de rug tegen de voorsteven geplaatst. Aan het einde van de achttiende eeuw wordt de leeuw als boegbeeld van zijn voetstuk gestoten.

Niet alleen andere vertegenwoordigers van het dierenrijk verschijnen op de voorplecht maar ook mythologische personen. Weer wat later worden bustefiguren als boegversiering op schepen gebruikt. De scheepssier verliest in de negentiende eeuw steeds meer kleur.

Aan het einde van de zeventiende eeuw kwam de leeuw die het galjoen versierde steeds meer rechtop te staan. Wat te zien is aan de leeuw van het schip Zeven Provinciën.

De oorspronkelijke Batavia werd in 1628 gebouwd in opdracht van de Verenigde Oostindische Compagnie op de Peperwerf in Amsterdam. Het was een retourschip, speciaal ontworpen om de lange reis naar en van Indië te ondernemen.

Echter op 4 juni 1629 is het schip, met 332 opvarenden aan boord en met bestemming Java, op zijn eerste reis vergaan voor de kust van West-Australië. Het verhaal van deze stranding werd een bloedstollende thriller met moord en doodslag, verraad, muiterij en het recht dat uiteindelijk zegevierde.

Beeldsnijwerk van de Batavia.

Op een verregend weekend bracht ik het beeldsnijwerk van het schip Batavia onder de aandacht van een enthousiast publiek tijdens de drukbezochte Marinedagen in Den Helder. Het figuratieve beeldsnijwerk kijkt zó boosaardig omdat geen demon zich dan geroepen voelt om aan boord te klauteren. Dat het effect heeft blijkt wel uit het volgende: Er werd nooit of te nimmer op het schip een monster gezien of bespeurd, behalve dan de monsterrol.