Scheepssier 4

In de loop der jaren wordt de voorsteven sterk bekort zodat er minder ruimte komt voor beeldsnijwerk. Een zittende leeuw wordt direct met de rug tegen de voorsteven geplaatst. Aan het einde van de achttiende eeuw wordt de leeuw als boegbeeld van zijn voetstuk gestoten.

Niet alleen andere vertegenwoordigers van het dierenrijk verschijnen op de voorplecht maar ook mythologische personen. Weer wat later worden bustefiguren als boegversiering op schepen gebruikt. De scheepssier verliest in de negentiende eeuw steeds meer kleur.

In de negentiende eeuw verdwijnt het boegbeeld helemaal, soms blijft alleen een houten krul achter. Krullen die ook achter blijven als je klaar bent met je klus, zoveel symboliek wil ik het wel meegeven. Maar laten we niet achterom kijken anders zie je niet wat voor moois er voor je ligt. We stappen over de balustrade, niet nadat we de fraai gesneden ballusters hebben bewonderd.

Op de bakdek van de Batavia blijven we even stil staan om te genieten van het prachtige uitzicht. Over het schip uitgestrooid komen we een aantal gezichten op palen tegen. Dit zijn de knechten of knegten. Op een oude foto is nog te zien dat als je deze palen plaatst in ronde houten mallen het heel makkelijk is om deze smoelen te draaien zodat je er zo gunstig mogelijk bij kunt. Met gutsen, beitels en een beeldhouwershamer of fleshamer worden de knechten gesneden. Niet met een klopper, want dan denkt men onverbiddelijk aan een mattenklopper. De acht Knegten worden gebruikt voor zware hijsklussen en het hijsen en het strijken van de ra’s en de stengen.

Bloemranken, guirlandes of ander loofwerk sierden menigmaal de boorden van een schip en halffiguren besloten de dekopbouw. Op de Batavia worden deze figuren Gillingen genoemd en stellen zeemeermannen voor, een ondersoort die nu geheel uitgestorven is. Deze zijn gesneden door; Tiemen Pasterkamp, Sandra de Roos, Francesca Runting & Bert van Leeuwen. Daarnaast hebben een zestal poorten een sierlijst en kunnen we nog een aantal halffiguren aantreffen bij de stuurplecht.

Als laatst wil ik de nar bespreken die langs het schip omhoog klimt en de stuurplecht inkijkt. Hij wijst naar de roerganger, al wil hij zeggen ‘Als je de verkeerde dingen doet, ga je de verkeerde kant op’ zei laatst een mevrouw treffend, die met haar kinderen het schip bezocht. De rammelaar die de nar op zijn rug draagt verbeeldt het gezicht van Cees van Soestbergen met zij gouden krullen. De nar is gesneden door Emmanuel Bourgeau.

Al met al is het schip Batavia een rijk versierde vrachtvaarder. Vooral als je weet dat het expeditieschip waarmee Willem Barentsz in 1596 de weg naar Azië via de Noordelijke route trachtte te vinden en wat nu nagebouwd wordt in Harlingen geen enkel stuk snijwerk heeft.